Những cú lừa tài chính 2025: AI và thao túng tâm lý khiến tiền tỷ bốc hơi
Sự trỗi dậy của Deepfake giả dạng người nổi tiếng hay những cuộc bắt giữ online kéo dài nhiều ngày đang là những hố đen nuốt chửng tài sản của nhà đầu tư trong năm 2025.
Lừa đảo có thể khiến bạn mất tiền hoặc bị đánh cắp danh tính; việc lấy lại tiền thường rất khó, thậm chí là không thể (Ảnh: NCTV17).
Khi năm 2025 đang dần khép lại, bức tranh kinh tế - tài chính toàn cầu ghi nhận nhiều gam màu tương phản. Bên cạnh sự bùng nổ của các startup, những kỷ lục GDP hay sự gia tăng của tầng lớp triệu phú mới, một mặt trận khác đen tối hơn đang âm thầm lan rộng: Lừa đảo kỹ thuật số.
Không còn là những tin nhắn rác ngô nghê, tội phạm tài chính năm nay đã tận dụng tối đa trí tuệ nhân tạo (AI) và các kịch bản tâm lý phức tạp để tấn công vào túi tiền của cả những người am hiểu công nghệ nhất. Dựa trên các báo cáo và diễn biến thực tế, dưới đây là những cái bẫy tài chính tinh vi nhất đã làm mưa làm gió trong năm qua mà bất kỳ ai cũng cần cảnh giác.
"Bắt cóc online": Đòn tâm lý chí mạng
Nếu phải chỉ ra đâu là chiêu thức gây ám ảnh và thiệt hại lớn nhất trong 12 tháng qua, đó chính là bắt cóc online - đỉnh cao của nghệ thuật thao túng tâm lý.
Kẻ lừa đảo không chỉ gọi điện dọa nạt đơn thuần. Chúng giả danh các quan chức từ cơ quan thuế, hải quan, hay thậm chí là cơ quan điều tra cấp cao. Kịch bản thường thấy là nạn nhân bị vu khống dính líu đến một đường dây rửa tiền hoặc buôn lậu quốc tế.
Thay vì yêu cầu chuyển tiền ngay, chúng ép nạn nhân duy trì kết nối video call liên tục, giam lỏng họ trong chính ngôi nhà của mình suốt nhiều ngày. Điển hình như vụ việc một gia đình tại Noida (Ấn Độ) hay một doanh nhân 72 tuổi ở Mumbai đã mất hàng chục triệu USD sau khi bị giam giữ online và thao túng tâm lý đến mức hoảng loạn.
Tại Việt Nam, hình thức giả danh cơ quan chức năng này cũng đang biến tướng khôn lường, đánh vào nỗi sợ hãi pháp lý của người dân để cưỡng đoạt tài sản.
Hiểm họa từ Deepfake: Khi "người nổi tiếng" mời gọi đầu tư
Năm 2025 đánh dấu sự trưởng thành đáng sợ của công nghệ Deepfake trong lĩnh vực lừa đảo tài chính. Ranh giới giữa thật và giả gần như bị xóa nhòa.
Kẻ gian sử dụng AI để tạo ra các video giả mạo những nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn, từ các chính trị gia, tỷ phú công nghệ cho đến những chuyên gia tài chính uy tín. Trong các video này, "người nổi tiếng" (do AI tạo ra) kêu gọi công chúng rót vốn vào các dự án đầu tư được đảm bảo, lợi nhuận khủng.
Đây là những chiến dịch được tổ chức bài bản, đa tầng nấc. Niềm tin của nhà đầu tư vào các gương mặt uy tín đã bị lợi dụng triệt để. Một khi tiền đã chuyển vào các kế hoạch đáng tin cậy này, cơ hội thu hồi gần như bằng không.
"Khu trại nô lệ" và cái bẫy việc nhẹ lương cao
Không chỉ tấn công trực tuyến, tội phạm tài chính năm qua còn gắn liền với vấn nạn buôn người và bóc lột lao động. Các "khu trại lừa đảo" tại Myanmar hay một số quốc gia Đông Nam Á vẫn là điểm nóng nhức nhối.
Mô hình này hoạt động dựa trên sự lừa dối về cơ hội đổi đời. Những người đang tìm kiếm việc làm bị dụ dỗ đưa sang biên giới, sau đó bị giam giữ và ép buộc trở thành công cụ thực hiện các cuộc gọi lừa đảo, vận hành các tổng đài ma. Đây là một vòng tròn tội ác: Người bị lừa trở thành kẻ đi lừa, tạo nên một mạng lưới tội phạm xuyên quốc gia khó kiểm soát.
"Sàn ma" và biến tướng Ponzi tiền mã hóa
Đánh vào lòng tham và tâm lý sợ bỏ lỡ cơ hội (FOMO), các mô hình lừa đảo đầu tư vẫn sống khỏe trong năm 2025. Nổi bật là các giao dịch chui (tương tự hình thức "dabba trading" tại Ấn Độ), nơi các giao dịch diễn ra ngoài sàn chứng khoán chính thức, không có sự bảo vệ của pháp luật.
Đặc biệt, thị trường tiền mã hóa (crypto) tiếp tục là mảnh đất màu mỡ cho các mô hình Ponzi thế hệ mới. Các đối tượng lừa đảo dựng lên những nền tảng tự xưng, hứa hẹn lãi suất trên trời thông qua các mô hình đa cấp (MLM). Về bản chất, chúng lấy tiền của người đến sau trả cho người đến trước. Khi dòng tiền mới cạn kiệt, các sàn này sập, khiến hàng nghìn tỷ đồng của nhà đầu tư bốc hơi.
Lừa đảo "bình dân": Từ shipper giả mạo đến bẫy mua sắm
Bên cạnh các chiêu thức vĩ mô, những thủ đoạn lừa đảo đánh vào nhu cầu tiêu dùng hàng ngày vẫn diễn ra tràn lan với tần suất dày đặc.
Giả danh thương mại điện tử: Lợi dụng tin tức về các chuỗi cửa hàng đóng cửa hay xả kho, kẻ gian lập các website giả mạo với mức giảm giá 80-90%. Người mua không những mất tiền cho món hàng không bao giờ được giao mà còn bị đánh cắp thông tin thẻ tín dụng.
Chiêu trò "người giao hàng": Các tin nhắn giả danh đơn vị vận chuyển (bưu điện, dịch vụ chuyển phát) thông báo "giao hàng thất bại" hoặc "sai địa chỉ" kèm đường link xác nhận. Chỉ cần một cú click, thông tin tài khoản ngân hàng của bạn có thể bị chiếm đoạt.
Bẫy tuyển dụng: Các lời mời cộng tác viên online, làm nhiệm vụ đơn giản để nhận hoa hồng vẫn khiến nhiều người sập bẫy, mất đi khoản tiền tiết kiệm ít ỏi.
Làm sao để giữ ví tiền an toàn?
Theo Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC), thiệt hại do lừa đảo tài chính trong năm qua đã lên tới hàng chục tỷ USD. Điều đáng ngại là kẻ gian ngày càng tinh vi trong việc thao túng cảm xúc: từ gây sợ hãi (dọa bắt bớ), gây xấu hổ, cho đến kích thích lòng tham hay lòng trắc ẩn (giả danh từ thiện).
Để tự bảo vệ mình trong kỷ nguyên số đầy rẫy cạm bẫy này, các chuyên gia khuyến nghị nguyên tắc "Zero Trust" (không tin tưởng tuyệt đối).
Đầu tiên là hãy chậm lại. Mọi yêu cầu chuyển tiền gấp, đe dọa hoặc hứa hẹn lợi nhuận cao bất thường đều là dấu hiệu đỏ.
Thứ hai là kiểm chứng độc lập. Nếu nhận được cuộc gọi từ "cơ quan chức năng" hay "người thân", bạn hãy tắt máy và tự liên hệ lại qua kênh chính thức hoặc số điện thoại bạn đã lưu.
Thứ ba là tuyệt đối không click link lạ, không nhấp vào liên kết trong tin nhắn/email không rõ nguồn gốc, đặc biệt là các tin nhắn liên quan đến ngân hàng, giao hàng.
Cuối cùng là bảo vệ dữ liệu, không bao giờ cung cấp mã OTP, mật khẩu hay thông tin tài khoản qua điện thoại.
Trong bối cảnh công nghệ AI phát triển như vũ bão, liều vaccine hiệu quả nhất cho ví tiền của bạn chính là sự tỉnh táo và kiến thức.
Cẩm Hà/dantri
